Kanunsuz Alımda Sınır Tanımadılar

AKP iktidarlarında kamu kaynakları, kamu ihaleleri aracılığıyla ölçüsüzce dağıtıldı. Devletten en çok ihale alan şirketler listesinin zirvesinde 2002 yılı itibarıyla AKP’ye yakınlığıyla bilinen şirketler yer aldı. Kamu ihalelerinde istenmeyeni eleme aracı olarak kullanılan pazarlık yöntemi, ihtiyaca bakılmaksızın, yasal sınırlamalar dikkate alınmaksızın kullanılır hale getirildi. Açık ihale yöntemiyle gerçekleştirilen ihaleler ise idarelerin özel talepleri nedeniyle her isteyenin teklif veremeyeceği şekilde kurgulandı.

Hemen her kamu ihalesi şüphe ile yaklaşılır hale gelirken Kamu İhale Kanunu’nun dışında tutulan Devlet Malzeme Ofisi’nin (DMO) alımları dikkati çekti. DMO’nun Ağustos 2024’te yayımlanan, “2023 Yılı Sektör Raporu” da yasada belirlenen usuller dışında yapılan alımların büyüklüğünü gözler önüne serdi.

2023 yılında toplam 374 milyar 94 milyon 334 bin TL’lik kamu alımı yapıldı. DMO ise 2023’te, kamu idarelerine 72 milyar 562 milyon 719 bin TL’lik satış gerçekleştirdi. Buna göre, Kamu İhale Kanunu’na tabi olmadan DMO tarafından yapılan alımlar 72,5 milyar TL olarak kayıtlara geçti. DMO’nun kamu alımları toplamı içindeki istisnalar ve doğrudan teminler dahil payı yüzde 19, istisnalar ve doğrudan teminler hariç payı ise yüzde 39 oldu.

SUİSTİMALE AÇIK

DMO’nun, “Keyfiliğe varan alımlar” olarak nitelendirilen alımlarının yöntemlere göre dağılımı da paylaşıldı. Suistimale açık olduğu savunulan katalogla satış sisteminin DMO’nun toplam satışları içindeki oranının arttığı öğrenildi. 2022 yılında yüzde 19,8 olan DMO’nun kamu idarelerinden aldığı katalog siparişlerinin oranının 2023 yılında yüzde 25’e çıktığı belirtildi. Katalog siparişlerinin değeri ise 17 milyar 606 milyon 835 bin TL olarak kaydedildi.

KATALOG SİSTEMİ NEDİR?

DMO kataloğunda yer alan şirketlerin seçimine yönelik herhangi bir ihale yapılmaması itibarıyla katalog sistemi, “Suistimale açık sistem” olarak değerlendiriliyor. Rekabete dayalı bir sistem olmadığı için karar vericinin istediği şirket katalogda yer alıyor. Kamu kurumları da DMO’nun kataloğundan gereksinimlerini karşılıyor. Katalog firma olmanın avantajını kullanan bazı şirketlerin yöneticileri, doğrudan kamu idarelerinin yöneticileri ile temasa geçebiliyor. Bu da “Şaibeli alım satım ilişkisi kurulması” riskini doğuyor.

Kaynak: BİRGÜN